Foto: Rudi Diekstra
9 juli 2023 is het Freytag-orgel in Warffum feestelijk in gebruik genomen na een restauratie van 3 jaar. De firma Reil uit Heerde heeft de restauratie uitgevoerd.Het orgel heeft de oorspronkelijke kleuren uit 1812 weer terug, heeft een nieuwe windvoorziening en verder zijn bijna alle onderdelen hersteld waarbij er hier en daar nieuwe onderdelen zijn aangebracht die niet meer konden worden gerepareerd. Onder andere de Viola di gamba en de Violoncel zijn vervangen door een Nasard 3 en een Woudfluit 2. Het pneumatisch pedaal dat in 1931/1932 is geplaatst door de fa. Spiering, is met enkele wijzigingen behouden gebleven. De restauratie is tot stand gekomen met dank aan subsidie van het rijk, de provincie en de gemeente Het Hogeland. Verder zijn er vele fondsen die hebben bijgedragen. De protestantse gemeente Warffum-Breede-Usquert heeft ook een flinke bijdrage geleverd. Het orgel is door de Stichting Groningen Orgelland vastgelegd op CD. Hieronder leest u een interview met organist Jan Harryvan, die de CD inspeelde.
“Hoe is de repertoirekeuze tot stand gekomen?”
Toen ik in najaar 2023 gevraagd werd, een cd in te spelen op het orgel in Warffum, kwamen Hans Beek, Rudi Diekstra en Kees Kugel en ik op een zaterdag bij elkaar met elk een stapel orgelboeken, die als voorstel dienden voor het programma op deze cd. Het bleek een boeiend proces: sommige stukken werden uitgeprobeerd op het orgel maar vielen af, sommige stukken werden meteen bejubeld door alle vier organisten, en naderhand werden nog stukken toegevoegd om een geheel van het kleurenpalet van dit orgel op de cd te verkrijgen. De stemming van dit orgel geeft de speler gelegenheid, een breed spectrum uit de muzikale geschiedenis ten gehore te brengen. Dit vormt voor mij altijd een uitdaging: kijken wat wel en wat niet werkt op een historisch instrument.
“Wat is je indruk van het instrument?”
Ik leerde het gerestaureerde instrument kennen tijdens een inloopconcertje in september 2023; wat meteen opviel, wat de heerlijke windvoorziening: met dit orgel was genuanceerd te spelen, als het gaat om verkorting of verlenging van noten, als ben je een bespeler van een blaasinstrument, uitermate muzikaal. Eerder speelde ik op een Reil-orgel in de Noorderkerk te Groningen, wat naderhand in Wapenveld werd geplaatst, met dezelfde beleving van ‘wind’ als basis van het spel. Zowel de ‘wind’ als ook de applicatuur, met name van het pedaal, trof ik in 2015 opnieuw aan te Haren, waar het Hinsz-orgel eveneens door Reil gereconstrueerd is. Het was frappant, dat ik, met name in de pedaal applicatuur, dezelfde karakteristiek aantrof inzake aanspraak van de tonen en de werking van de mechaniek.
Verder is het bovenwerk van dit orgel subliem; het deed mij denken aan een Klop-orgel, de lichtheid van het toucher, en de prachtige grondstemmen; je gaat er anders van ademen, als bespeler. Een groot compliment is zeker ook te geven voor het intoneren van het algehele plenum: hoe kunstig Reil de ‘eigen’ stemmen heeft geïntegreerd in de pijpen van ouder datum. Ik verwacht dat dit één van de referentie-orgels wordt in de orgeltuin die Noord-Nederland rijk is. Gezien het aantal speeluren die orgelstudenten er nu al maken, is dat hiervoor een bevestiging: de wisselwerking tussen een inspirerend instrument en een daarvoor ontvankelijke interpreet.
“Wat kun je vertellen over de keuze van registers in de gespeelde orgelwerken?”
In eerste instantie werd de keuze van de orgelwerken niet bepaald door de vraag: welk register zullen we in welk orgelwerk uitkiezen? Er was een moment, waarop Rudi mij diverse opties liet horen terwijl ik onder, in de kerk, de werking van de registers in de kerkzaal, hoorde en beoordeelde op mogelijk gebruik tijdens de opnamesessies.
Naderhand was het de uitdaging, om élk register, als was het onderdeel van een rijk geschakeerd ensemble of orkest, aan bod te laten komen. Er is zelfs een extra opnamedag gepland, om nog ontbrekende registeres in andere op te nemen werken aan bod te laten komen. Behalve het aanwezige orgel in Warffum, werkt de gehele kerkruimte mee aan een prachtige luisterervaring; de klankregie die Hans Beek toepast, wordt bepaald door gebruik van een dubbele set microfoons. De tweede set ‘vangt’ de werking van het geluid in de ruimte op. Het uiteindelijke resultaat geeft mij de indruk, bij terugluisteren, als zat ik in een kerkbank naar een orgelconcert te luisteren, wat dierbare herinneringen oproept aan concerten op zaterdagavonden in Leens tussen 1974 en 1980. Voordat je er erg in hebt, ben je zomaar een uur verder.
CD is te bestellen door een mail te sturen naar diekstrar@gmail.com