Onze dominee dr. Peter John van Ool heeft, zoals velen misschien al weten, een boek geschreven met als onderwerp ‘Navolging van Christus’. Dit boek, dat in het najaar van 2017 is gepubliceerd bij uitgeverij Kok, is gebaseerd op het duitstalige proefschrift Befreiende Praxis der Nachfolge. Op basis van dit proefschrift promoveerde dominee van Ool tot doctor in de theologie.
Het boek ‘Geroepen tot Navolging’ streeft er naar om de resultaten van het wetenschappelijke onderzoek en de verdere doordenking daarvan toegankelijk te maken voor het Nederlandse publiek. Het boek is dan ook geen puur wetenschappelijk werk, hoewel er vele voetnoten in zijn opgenomen. De bedoeling is ook om geïnteresseerde ‘leken’ kennis te laten met een belangrijk thema in de geschiedenis van het christendom: navolging van Christus.
Door de gehele kerkgeschiedenis heen heeft men zich afgevraagd hoe de navolging van Christus precies vorm zou moeten krijgen. Volgens Van Ool speelt er in deze vraag ook een spiritueel motief mee. In een tijdperk waarin veel mensen behoefte lijken te hebben aan spiritualiteit (denk aan Yoga, Zen, Boeddhisme, enz.), lijkt men wel eens te vergeten hoe waardevol en rijk de spirituele traditie van het christendom is. Bij christelijke spiritualiteit gaat het volgens Van Ool om het creëren van ruimte voor de werking van Gods Geest in het persoonlijke leven van de christen.
Bij het lezen van het boek wordt duidelijk hoe veelomvattend en verschillend de antwoorden zijn die door verscheidene christelijke denkers worden gegeven op de vraag hoe we Jezus zouden moeten navolgen. Van Ool bespreekt de kerkgeschiedenis in vogelvlucht, vanaf de eerste eeuwen tot aan de eenentwintigste eeuw. Alle ‘grote namen’ uit de kerkgeschiedenis komen voorbij: Augustinus, Bernard van Clairvaux, Thomas van Kempen, Luther, de Duitse Piëtisten, Bonhoeffer, maar ook een hedendaagse theoloog als Anselm Grün. Omdat het boek een tijdsspanne van twee eeuwen beslaat is er helaas niet veel ruimte om de meeste denkers volledig recht te doen. Erg handig zijn echter de literatuurverwijzingen met aanbevelingen van de belangrijkste boeken van de desbetreffende auteurs.
De vraag van Van Ool is wat hedendaagse christenen zich moeten voorstellen bij de navolging van Christus. Allereerst is duidelijk dat er in de christelijke traditie veel verschillende antwoorden zijn gegeven. Moeten wij zelf ‘iets’ doen? Of is navolging een vorm van ‘genade’? Is navolging iets individueels? Of moeten wij Christus als gemeenschap navolgen? Volgens Van Ool is navolging een roeping van alle christenen. Maar de basis van het navolgen van Jezus Christus is genade. De roeping tot navolging is namelijk ‘gratis’ en voor iedereen weggelegd. Je hoeft daar niet iets voor te geven of te presteren: “ieder wordt geroepen zoals hij of zij is, met alle gaven en talenten, gebreken en tekortkomingen.” Daarbij zal de christen zich moeten oriënteren op het evangelie en zijn eigen leven vorm moeten geven naar de waarden die daarin worden beschreven. Verder zijn wij christenen samen op weg en niet individueel. Dat betekent dat er een grote rol blijft weggelegd voor de kerk. In de sacramenten van de Doop en de Avondmaal wordt de spiritualiteit van de navolging gevoed, aldus Van Ool.
Voor het individu geldt dat een christen nooit ‘volleerd’ is. Jezus Christus blijft ten alle tijden leraar en navolging vereist oefening en discipline. Hierbij kan men denken aan gebed, meditatie en bijbellezen. Dat het navolgen van Christus geen makkelijke opgave is, beschrijft van Ool in de laatste bladzijden van zijn boek. Navolging vereist bijvoorbeeld dienstbaarheid, het omzien naar mede-gelovigen, alle vormen van hulpverlening, een sterke maatschappelijke betrokkenheid met oog voor (kans)armen en het bevorderen van het algeheel welzijn. Daarbij mogen we wel weten dat we er nooit alleen voor staan en dat we altijd mogen rekenen op Gods nabijheid.
Al met al heeft Dominee Van Ool een uiterst lezenswaardig boek geschreven dat ook kan dienen als een uitstekende inleiding in de geschiedenis van de christelijke spiritualiteit.
Rudi Diekstra